h-index nima?

h-index nima?

h-indeksi - bu muallifning nashrlaridagi samaradorlik va sitatalarni o'lchashga qaratilgan mualliflik o’lchov darajasi hisoblanadi. h-indeks, olimning eng ko'p sitata olgan to'plamiga va boshqa adabiyotlarda olgan sitatalari soniga asoslanadi. Indeks shuningdek, ilmiy jurnalning bir guruh olimlar jamoasining samaradorligi va ta'siriga, qolaversa, kafedra, universitet yoki mamlakat kabilarga ham qo'llanilishi mumkin. Indeks 2005 yilda San Diegolik fizik Jorj Hirch tomonidan nazariy fiziklar nisbiy sifatini aniqlash vositasi sifatida ishlatish maqsadida tavsiya etilgan bo’lib, u ba'zida Hirsch indeksi yoki Hirsch raqami deb ham ataladi.

h-indeks h ning maksimal qiymati sifatida belgilanadi. Buning uchun h marta nashr etilgan jurnal yoki muallif kamida h marta boshqa jurnallarda sitata olgan bo'lishi lozim. Indeks umumiy sitatalar yoki maqolalarni oddiy hisoblashni yaxshilash maqsadida dizayn qilingan. Indeks faqatgina bir xil sohada ishlovchi olimlarni solishtirish uchungina to'g'ri ishlay oladi. Sitatalarning konvension farqlari turli sohalarda katta bo'ladi.

Hisoblash

Rasmiy ravishda, agar f har bir nashr uchun sitatalar soniga mos keladigan funksiya bo'lsa, biz h indeksini quyidagicha hisoblaymiz. Avval f qiymatlarini eng katta qiymatdan eng past qiymatga tomon buyruq beramiz. Keyinchalik f ning pozitsiyadan katta yoki teng bo'lgan oxirgi holatni izlaymiz (biz bu pozitsiyani h deymiz). Misol uchun bizda 5 ta A, B, C, D va E maqolasi 10, 8, 5, 4 va 3 sitatali bo'lgan tadqiqotchi bor. Uning h indeksi 4 ga teng, chunki to'rtinchi maqolasida 4 ta sitata bor va beshinchi maqolasida faqatgina 3 ta sitata bor xolos. Aksincha, agar xuddi shunday maqolalarda 25, 8, 5, 3 va 3 ta sitata bo'lsa, bunda h indeks 3 ga teng bo'ladi, chunki to'rtinchi maqolada faqatgina 3 ta sitata bor xolos.

f(A)=10, f(B)=8, f(C)=5, f(D)=4, f(E)=3　→ h-index=4

f(A)=25, f(B)=8, f(C)=5, f(D)=3, f(E)=3　→ h-index=3

Eng katta qiymatdan eng past darajaga qadar kamayib boradigan tartibda buyurtma qilingan funktsiyaga ega bo'lsak, h indeksini quyidagicha hisoblashimiz mumkin:

h-index (f) = {\displaystyle \max _{i}\min(f(i),i)} \max _{i}\min(f(i),i).

Hirsch indeksi Eddington raqamiga o'xshash, velosipedchilarni baholash uchun ishlatiladigan oldingi o’lchov kabidir. h-indeks ma'lum tadqiqotchining ishini baholashda an'anaviy jurnal ta'siriga oid faktor o'lchovlariga alternativ vazifani bajaradi. Chunki faqatgina eng ko'p sitata olgan maqolagina h-indeksda qatnasha oladi, uni aniqlash oddiy jarayondir. Hirsch, bir olimning Milliy Akademiya a'zoligi yoki Nobel mukofoti singari unvonlarni qo'lga kiritgani uchun yuksak prognoz ko'rsatkichiga ega ekanini namoyish qildi. H-indeksi ko'rsatkichi sitatalarni yig'ilib borishiga asoslangan va shuning uchun u tadqiqotchining "ilmiy yoshi" ga bog'liq o'sib boradi.

H-indeksi indikatsiya ma'lumotlar bazalari yoki avtomatik vositalar yordamida qo'lda aniqlanishi mumkin. Scopus va Web of Science kabi obuna asosida ma'lumotlar bazalari avtomatik hisoblash vositalarini taqdim etadi. Harzingning Publish yoki Perish dasturi Google Scholar yozuvlari asosida h-indeksini hisoblab chiqadi. 2011 yil iyul oyidan boshlab, Google o'z hisobidan avtomatik ravishda hisoblangan h-indekslarini va i10-indekslarini taqdim eta boshladi.

Manbaalar asosida Mirzakamol tayyorladi.